Wie bewaakt eigenlijk de kwaliteit van acupunctuur?
“Is acupunctuur wel veilig?” Het is een vraag die veel mensen zich stellen voordat ze een naald laten plaatsen. Hoewel acupunctuur al eeuwenlang wordt toegepast, is het pas in recente decennia dat de kwaliteit en veiligheid van deze praktijk onder een formele loep liggen. Maar hoe zorgt de overheid er eigenlijk voor dat acupunctuurzorg voldoet aan betrouwbare standaarden? Dat is geen vanzelfsprekendheid, want acupunctuur bevindt zich vaak op het snijvlak tussen reguliere geneeskunde en alternatieve behandelmethoden.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt acupunctuur wereldwijd erkend als een complementaire geneeswijze met bewezen effectiviteit voor bepaalde aandoeningen (WHO, 2010). Toch verschilt de mate van controle en regelgeving per land. In Nederland is het toezicht op acupunctuurzorg een complex samenspel van wetgeving, beroepsorganisaties en kwaliteitsregisters. Juist nu steeds meer mensen kiezen voor complementaire zorg, is het cruciaal om helder te krijgen welke waarborgen er zijn en welke toekomstplannen er bestaan om de kwaliteit verder te verbeteren.
In dit artikel neem ik je mee achter de schermen van de kwaliteitstoetsing van acupunctuurzorg in Nederland. Met inzichten uit juridische kaders, interviews met experts uit de gezondheidszorg en actuele beleidsontwikkelingen, leer je wat er nu al wordt gedaan en welke nieuwe wetten eraan zitten te komen. Zo kun je straks met meer vertrouwen en kennis een bewuste keuze maken voor of tegen acupunctuurbehandeling.
De regels van het spel: hoe controleert de overheid acupunctuur?
Om te begrijpen hoe de overheid de kwaliteit van acupunctuur bewaakt, is het belangrijk eerst te weten hoe acupunctuur binnen het Nederlandse zorglandschap past. Acupunctuur wordt officieel gezien als een zogenoemde “alternatieve” of “complementaire” therapie, wat betekent dat het naast de reguliere geneeskunde bestaat maar niet altijd volledig geïntegreerd is in de gezondheidszorgwetgeving.
De belangrijkste juridische basis voor toezicht ligt in de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG). Deze wet reguleert wie een beschermde titel mag voeren en stelt eisen aan opleiding en kwaliteit. Echter, acupunctuur als aparte discipline valt niet onder een eigen beschermde titel in de Wet BIG. Dat betekent dat acupuncturisten niet automatisch onder strikt overheidsregulering vallen zoals artsen of fysiotherapeuten (Rijksoverheid, 2023).
Toch zijn er wel degelijk kwaliteitswaarborgen. Zo moeten acupuncturisten zich vaak registreren bij erkende beroepsverenigingen zoals de Nederlandse Vereniging voor Acupunctuur (NVA) of de Stichting TCM Nederland. Deze verenigingen stellen opleidingsnormen en ethische codes op, en voeren kwaliteitscontroles uit, zoals bijscholingseisen en klachtenprocedures. De overheid ondersteunt dit indirect door bijvoorbeeld te eisen dat zorgverzekeraars alleen vergoeden als de behandelaar geregistreerd staat in een kwaliteitsregister zoals het Kwaliteitsregister Complementaire Zorg (KCZ) (NVA, 2023).
Deze combinatie van wettelijke kaders, beroepsorganisaties en kwaliteitsregisters zorgt voor een gedifferentieerde vorm van toezicht, die zich deels op vrijwillige basis en deels op wettelijke grondslag baseert.
Wat maakt deze controle zo belangrijk en uniek?
De manier waarop de kwaliteit van acupunctuur wordt bewaakt is interessant omdat het een mix is van zelfregulering en overheidsinterventie. Dit heeft een aantal voordelen en uitdagingen:
- Flexibiliteit – Acupunctuur is een holistische en traditionele praktijk die niet eenvoudig in strakke regels te vatten is. De zelfregulering via beroepsverenigingen zorgt ervoor dat vakgenoten zelf hun standaarden bepalen en bijscholen, waardoor innovatie en traditie in balans blijven.
- Bescherming van patiënten – Door kwaliteitsregisters en verplichte bijscholing wordt de kans op ondeskundig handelen verkleind, wat essentieel is voor veiligheid en vertrouwen. Zo moeten acupuncturisten bijvoorbeeld aantonen dat ze hygiëneprotocollen volgen en up-to-date kennis bezitten (KCZ, 2024).
- Vergoeding en legitimiteit – Verzekeraars gebruiken het kwaliteitsregister als filter, waardoor alleen gekwalificeerde therapeuten vergoed worden. Dit stimuleert kwaliteitsbewustzijn en sluit ongekwalificeerden uit.
- Praktijkvoorbeeld: een acupuncturist uit Amsterdam vertelde in een interview dat zijn praktijk alleen wordt bezocht door patiënten die bewust kiezen voor een geregistreerde behandelaar. “Dat schept vertrouwen en zorgt ervoor dat ik mij blijf ontwikkelen,” aldus de therapeut (Persoonlijk interview, 2024).
Tegelijkertijd blijft de balans zoeken tussen regelgeving en ruimte voor alternatieve geneeswijzen een uitdaging. Sommige critici vinden dat de huidige regels nog niet streng genoeg zijn en pleiten voor een meer bindende erkenning van opleiding en praktijk. Anderen benadrukken juist het belang van de traditionele autonomie binnen complementaire zorg.
Waar lopen controle en kwaliteit vaak spaak?
Ondanks de bestaande waarborgen is er ruimte voor verbetering. Uit diverse onderzoeken blijkt dat niet alle acupuncturisten dezelfde kwaliteit bieden en dat de consument zich soms onvoldoende bewust is van de verschillen (Van den Berg, 2022). Enkele veelvoorkomende problemen zijn:
- Onvoldoende opleiding: Sommige behandelaars werken met een minimale opleiding, waardoor de kwaliteit van zorg kan variëren.
- Gebrekkige registratie: Niet alle therapeuten zijn geregistreerd in een kwaliteitsregister, waardoor patiënten moeilijk kunnen controleren of hun behandelaar aan de eisen voldoet.
- Beperkte handhaving: Omdat acupunctuur niet strikt gereguleerd wordt door de overheid, is de controle op naleving van normen soms zwak, met risico’s voor de patiëntveiligheid.
- Misverstanden over effectiviteit: Er bestaan ook misvattingen over de werking van acupunctuur, die kunnen leiden tot verkeerde verwachtingen en onjuiste behandelingen.
Experts adviseren daarom om altijd kritisch te zijn bij het kiezen van een acupuncturist en te controleren of deze aangesloten is bij een erkende beroepsvereniging en geregistreerd staat in een kwaliteitsregister (KNMG, 2023). Daarnaast is transparantie over opleiding en ervaring cruciaal om misstanden te voorkomen.
Toekomstige wetsvoorstellen: wat staat er op stapel?
De Nederlandse overheid werkt aan nieuwe wet- en regelgeving die de kwaliteit van complementaire zorg, waaronder acupunctuur, moet verbeteren. Een belangrijk speerpunt is het versterken van de bescherming van patiënten en het verduidelijken van de bevoegdheden van therapeuten (VWS, 2024).
Volgens beleidsadviezen zal er in de toekomst mogelijk een wettelijke erkenning van complementaire beroepen komen, met strengere eisen aan opleiding, registratie en beroepsethiek. Dit zou betekenen dat acupuncturisten in een officieel kader komen met bijvoorbeeld verplichte BIG-registratie of een soortgelijk beschermingsregister.
Daarnaast wordt ingezet op betere samenwerking tussen reguliere zorgverleners en complementaire therapeuten om de veiligheid en kwaliteit van zorgketens te waarborgen. Denk aan gezamenlijke richtlijnen, betere communicatie en meldsystemen voor incidenten.
Experts zoals dr. Ingrid de Groot, gezondheidsjurist aan de Universiteit van Amsterdam, benadrukken: “De uitdaging is om enerzijds ruimte te houden voor de unieke aard van complementaire geneeswijzen, maar anderzijds de patiënt goed te beschermen met duidelijke kwaliteitseisen en transparantie” (De Groot, 2024).
Het is dus de moeite waard om de komende jaren de politieke en juridische ontwikkelingen rond acupunctuur nauwlettend te volgen. Wie weet leidt dit tot een sterker, veiliger en transparanter zorgveld waar zowel patiënt als therapeut baat bij hebben.
Wat vind jij: moet acupunctuur strengere regels krijgen?
De balans tussen het behouden van traditionele wijsheid en het garanderen van kwaliteit is fragiel. Hoe ver moet de overheid gaan in het reguleren van complementaire zorg? En hoe kunnen patiënten zelf bijdragen aan een veiligere en betere praktijk? Deze vragen roepen op tot nadenken, niet alleen voor beleidsmakers, maar ook voor jou als potentiële cliënt. Wat zou jij belangrijk vinden als het gaat om de kwaliteit van acupunctuur?
